De mindere kant van Congo

Ha iedereen,

Zoals de titel al doet vermoeden ga ik ook eens iets van de mindere kant van het huidige Congo vertellen. Hoewel de omgeving hier prachtig is, en het onderzoekscentrum alle luxe biedt, ontkomen we ook hier niet aan de mindere en veelal bizarre gebeurtenissen. Zodoende is ook ons 4 daagse bostripje afgeblazen. Maar hierover straks meer, eerst eens wat meer over mijn onderzoeksbezigheden hier (jaja, eerst door de saaie stof heenbijten!).

Inmiddels is de Geographic Information Systems workshop achter de rug, en deze was erg geslaagd. Het idee was dat lokale onderzoekers deze (gratis) software gaan leren gebruiken voor landscape planning, zoals bijv het berekenen van gebieden ontbossing aan de hand van satellietbeelden, en eigen verzamelde data uit het veld aan de hand van GPS coordinaten digitaliseren. Vorige week dinsdag zijn er van 3 organisaties en 2 universiteiten in totaal 12 onderzoekers naar Epulu gekomen, die Joel en ik gedurende 4 dagen bij hebben gespijkerd op de software. Hoewel het nog even de kat uit de boom kijken was of het engelstalige deel wel aan zou slaan (we zijn deels afhankelijk van al bestaand oefenmateriaal), hebben we door veel knip en plakwerk en enkele aanvullende powerpoint presentaties in het frans een aardige basis kunnen leggen. Uiteraard altijd een deel van de mensen voor wie het een stapje teveel is (sommigen weten uberhaupt niet hoe een laptop werkt), maar het ijverige deel van de mensen maakt het leuk om te doen.

Nu de workshop is afgerond ben ik overgestapt op een ander klein projectje hier, en wel eentje die ik niet zou kunnen missen: en dat is vissen! In het reservaat zijn ze zojuist begonnen met een visproject van 4 maanden, wat zo ongeveer het eerste officiele visonderzoek is in DR Congo. Hoewel ze al wel weten welke soorten er zo ongeveer rondzwemmen (er wordt natuurlijk al wel gevist), gaat dit onderzoek zich vooral richten op de effecten van urbanisatie op visstanden, met name rondom het reservaat. Zoals alle eerste onderzoeken in gebieden gaat het sowieso interessante data opleveren, en met een aanpak die aardig overeenkomt met die van mijn stage in het Victoriameer is een kleine samenwerking opgezet zodat ik kan deelnemen in het publiceren van de data. Het komt erop neer dat ik hier wat tips geef over enkele technieken waar ze hier nog onbekend mee zijn, en help bij het schrijven van een artikel en de bijkomende statistische analyses in ruil voor co-auteurschap. Erg leuk om tussendoor mee bezig te zijn en hopelijk gaat het dus wat opleveren ook.

Maar ik ben er natuurlijk niet alleen voor onderzoek, het is ook vrije tijd die ik hier doorbreng! Daarom een aantal keer per week om 6 uur ’s ochtends de wouden in voor wandelingen van een paar uur om eens goed om me heen te kijken. Al enkele duikers (kleine bosantelopen) gezien, en bij een dagtripje hier wat verder bij het dorp vandaan zijn we een bosbuffel tegengekomen. Joel, die hier nu 3 jaar werkt, was al deze soorten nog niet zelf tegengekomen (er wordt hier erg veel gestroopt), dus ik heb niet te klagen. Sowieso vallen deze twee weken goed samen met zeldzame momenten, zo lag er gister ineens een grote nijlkrokodil in de Ituri rivier. Alweer 7 jaar geleden dat het laatste exemplaar was gezien in dit deel van de rivier, dus een aardige happening en veel mensen die aan het water stonden te kijken. Dat geeft tegelijkertijd ook al een beetje het trieste van deze omgeving aan. Hoewel de bossen er prachtig bijliggen, en er nog gigantische gebieden ongerept woud zijn, is er sinds de oorlogsjaren zo verschrikkelijk veel gestroopt dat grotere dieren massaal verdwijnen. Terwijl een Nijlkrokodil in overige Afrikaanse landen nou niet heel bijzonder is, staat hier dus iedereen te gapen van verbazing bij het zien van zo’n beest in note bene een natuurpark....

En aan de gebrek aan controle zal de komende tijd niet heel veel gaan veranderen. Sinds de discutabele verkiezingen van Kabila afgelopen december zijn er in veel gebieden weer onigheden begonnen. Vorige keer vertelde ik al van de VN troepen die massaal zuidelijk gingen om een generaal op te zoeken die samen met zijn soldaten is gaan muiten (overigens was deze man al eerder aangeklaagd door het internationaal oorlogstribunaal). De gemoederen zijn daar dusdanig opgelopen dat er al weer 45 duizend mensen op de vlucht zijn geslagen naar Oeganda en Rwanda. De generaal en zijn mannen zijn inmiddels het Virunga National Park ingevlucht, waardoor het toerisme daar volledig is platgelegd. Op deze manier laten inkomsten door toerisme en overige investeerders nog wel even op zich wachten....

Datzelfde geldt ook voor het Okapi reservaat hier. Zolang toerisme niet op gang komt, kan het reservaat maar beperkt draaien, laat staan een gebied van 80 bij 50 km volledig controleren. Dit is ook de reden dat ons 4-daagse bostripje niet doorgaat. De bedoeling was dat we naar het zuiden zouden gaan, en de nachten door zouden brengen in het bos. Echter schijnt er daar nog een stropers/rebellengroep actief te zijn die in december 2010 46 mensen heeft doodgeschoten waaronder twee parkwachters. Deze groep behoort tot de mai-mai, een groep die vanuit het onafhankelijkheids-tijdperk stamt en welke bekend staat om erg primitieve werkwijze en geloof in gris-gris (zwarte magie). Zo zouden ze er vanuit gaan dat ze kogels kunnen overleven, en proberen ze door middel van kannibalisme de kracht van anderen over te nemen. Nogal losgeslagen idioten dus. Deze groep is samen gaan werken met een groepje gedeserteerde soldaten onder leiding van ene kolonel Morgain, die hier berucht is om zijn interesse in ivoorhandel en illegale gouddelving. Afgelopen maart heeft zijn groep gedreigd het park aan te vallen om hier goud te kunnen delven, en enkele wachtposten ingenomen. Alle buitenlanders, waaronder Joel, zijn toen tijdelijk geevacueerd. Het Congolese leger heeft manschappen gestuurd om de rebellen te verjagen, maar is daarbij wel een eenheid van 24 soldaten kwijtgeraakt waarvan de kapitein is gevild, opgegeten, en diens schedel op een staak gespietst. Gezellige bende dus.

Inmiddels is deze groep wel het park uit gejaagd, maar zijn ze nog wel actief in het zuiden buiten de grenzen van het park. Eergister te horen gekregen dat soldaten van Morgain in de afgelopen week zo’n 70 verkrachtingen hebben gepleegd in de dorpen in dat gebied. Hoewel dit zo’n 50 km verderop is zonder snelle wegen deze kant op, hebben we besloten geen risico te nemen en niet verder dan 10 km van ons hoofdkwartier te gaan, en hooguit 5 km in zuidelijke richting. Dat houdt in dat we het bij dagwandelingen houden, en bij meer dan 5 km pygmeeen meenemen die geweldige speurneuzen zijn en goed weten wat en er allemaal gebeurt. Ook hebben de pygmeeen een neutrale positie ingenomen tussen alle vechtende groepen, en zijn ze een soort leveranciers geworden voor iedereen in woudproducten (waaronder ook helaas weer bushmeat). Dit heeft hen een voorspong geeft op lokaal nieuws, kortom handige ventjes.

Nou tot dusver de mindere kant van Congo. Negeren kan natuurlijk niet, maar ik probeer maar zoveel mogelijk van de mooie dingen en aardige/normale mensen te genieten. Nu nog 3 dagen hier in het park, maandag rijden we richting de Oegandese grens naar Beni. Eén van de deelnemende organisaties van de workshop probeert momenteel een plekje voor mij te regelen op een militaire VN vlucht naar Oeganda. Als dat lukt wordt ik waarschijnlijk met helikopter van Beni naar Bunia gevlogen (waar ik op de heenweg de grens overstak), en kan ik daar met een VN vliegtuigje naar Oeganda. Lijkt me erg gaaf als ze het voor elkaar krijgen, zoniet pak ik dinsdag de bus in Beni en ben ik diezelfde avond weer in Kampala. En dan donderdagavond weer terug naar Nederland!